Hội chứng ruột kích thích là gì ? 

Hội chứng ruột kích thích (IBS – Irritable Bowel Syndrome) là một rối loạn tiêu hóa mạn tính ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Dù không gây nguy hiểm đến tính mạng, IBS ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Một trong những yếu tố hàng đầu làm bùng phát hoặc làm trầm trọng thêm triệu chứng IBS chính là stress.

Định nghĩa về hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn chức năng của ống tiêu hóa mà không phát hiện được tổn thương thực thể trong ruột. Triệu chứng phổ biến bao gồm:

Đau bụng hoặc khó chịu ở bụng

Đầy hơi, chướng bụng

Tiêu chảy, táo bón, hoặc xen kẽ cả hai

Cảm giác đi tiêu không hết

Mặc dù không gây tổn thương vĩnh viễn đến ruột, IBS ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống sinh hoạt và tâm lý người bệnh.

Phân loại hội chứng ruột kích thích

IBS được chia thành các loại chính:

• IBS-D: Chủ yếu là tiêu chảy
• IBS-C: Chủ yếu là táo bón
• IBS-M: Xen kẽ tiêu chảy và táo bón
• IBS-U: Không xác định rõ triệu chứng nổi bật

Mối liên hệ giữa stress và hội chứng ruột kích thích

Stress tác động như thế nào đến hệ tiêu hóa?

Stress (căng thẳng) là phản ứng tự nhiên của cơ thể trước áp lực thể chất hoặc tinh thần. Khi bị stress, hệ thần kinh tự chủ (autonomic nervous system) phản ứng bằng cách giải phóng hormone như cortisol và adrenaline, gây ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan, trong đó có hệ tiêu hóa.

Dưới tác động của stress:

Nhu động ruột có thể thay đổi, gây tiêu chảy hoặc táo bón.

Dạ dày và ruột tăng tiết axit, gây đầy hơi, ợ chua.

Hệ vi sinh đường ruột bị mất cân bằng.

Ngưỡng cảm giác đau trong ruột giảm, dẫn đến cảm giác khó chịu dù không có tổn thương thực thể.

Cơ chế thần kinh ruột – não

Hệ tiêu hóa không đơn thuần chỉ là nơi tiêu hóa thức ăn, mà còn được xem như “bộ não thứ hai” của cơ thể. Hệ thần kinh ruột (Enteric Nervous System – ENS) chứa hơn 100 triệu tế bào thần kinh và liên kết chặt chẽ với não bộ thông qua trục ruột – não (gut-brain axis).

Khi bạn căng thẳng:

Não gửi tín hiệu đến ruột, thay đổi hoạt động tiêu hóa.

Các tín hiệu ngược từ ruột lên não có thể gây ra cảm giác lo âu, bồn chồn.

Người bị IBS nhạy cảm hơn với các thay đổi này do hệ thống tín hiệu ruột – não hoạt động bất thường.  

Bằng chứng khoa học về vai trò của stress trong IBS

Nhiều nghiên cứu cho thấy:

Tỷ lệ người mắc IBS cao hơn đáng kể ở những người bị rối loạn lo âu, trầm cảm hoặc thường xuyên căng thẳng.

Stress có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng IBS hiện có và làm giảm hiệu quả điều trị.

Các can thiệp giảm stress như thiền, yoga, trị liệu tâm lý giúp cải thiện đáng kể chất lượng sống cho người bị IBS.

Cách kiểm soát stress để cải thiện hội chứng ruột kích thích

Thay đổi lối sống

Ngủ đủ giấc và đúng giờ: Giấc ngủ kém chất lượng không chỉ làm tăng mức độ stress mà còn gây rối loạn hoạt động ruột. Nên ngủ đủ 7–8 giờ mỗi ngày và duy trì giờ giấc đi ngủ, thức dậy đều đặn.

 Tập luyện thể dục đều đặn: Các hoạt động như đi bộ, chạy bộ, yoga, bơi lội… giúp giảm stress, tăng cường nhu động ruột và cải thiện tâm trạng hiệu quả.

Duy trì chế độ ăn lành mạnh: Tránh thực phẩm gây kích ứng như đồ chiên rán, caffeine, rượu, thức ăn cay nóng.

Tăng cường chất xơ từ rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám.

Ăn đúng giờ, không bỏ bữa.

Các phương pháp thư giãn tinh thần

Thiền chánh niệm (Mindfulness): Thiền chánh niệm giúp người bệnh giảm lo âu, tập trung vào hiện tại và cải thiện nhận thức về cơ thể. Nhiều nghiên cứu chỉ ra thiền giúp giảm tần suất và mức độ các triệu chứng IBS.

Yoga: Các động tác yoga nhẹ nhàng không chỉ hỗ trợ tiêu hóa mà còn giúp làm dịu hệ thần kinh, giảm căng thẳng và điều hòa hoạt động ruột.

Trị liệu tâm lý: Cognitive Behavioral Therapy (CBT) – liệu pháp nhận thức hành vi – là phương pháp được chứng minh có hiệu quả trong điều trị IBS liên quan đến stress. CBT giúp người bệnh điều chỉnh suy nghĩ tiêu cực, kiểm soát phản ứng với căng thẳng và cải thiện chất lượng sống.

Khi nào nên gặp bác sĩ?

Mặc dù hội chứng ruột kích thích (IBS) là một tình trạng mạn tính, nhiều người có xu hướng tự suy đoán và tự điều trị tại nhà dựa trên triệu chứng thường gặp như đau bụng, đầy hơi hoặc tiêu chảy. Tuy nhiên, việc tự chẩn đoán mà không có sự đánh giá y tế chuyên môn có thể dẫn đến nhầm lẫn nghiêm trọng với các bệnh lý khác nguy hiểm hơn như bệnh viêm ruột (IBD), bệnh Celiac, nhiễm trùng đường ruột hoặc thậm chí là ung thư đại trực tràng.

Bạn nên chủ động đến gặp bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa nếu nhận thấy các dấu hiệu sau:

Triệu chứng kéo dài hơn 4 tuần: Nếu tình trạng đau bụng, rối loạn đi tiêu (tiêu chảy hoặc táo bón), đầy hơi… diễn ra liên tục hoặc tái đi tái lại trong vòng 1 tháng trở lên, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý mạn tính cần can thiệp y tế.

Đau bụng dữ dội, cơn đau ngày càng nghiêm trọng: IBS thường gây đau quặn nhẹ hoặc trung bình, nếu bạn bị đau dữ dội, đau khiến mất ngủ, không thể sinh hoạt bình thường thì cần được kiểm tra sớm để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng hơn như viêm ruột, tắc ruột, hoặc viêm ruột thừa mạn.

Sụt cân không rõ nguyên nhân: Đây không phải là triệu chứng điển hình của IBS. Việc giảm cân nhanh chóng có thể là dấu hiệu của bệnh lý ác tính (như ung thư) hoặc các bệnh hấp thu kém khác như Celiac hoặc viêm ruột mạn tính.

Có máu trong phân: IBS không gây chảy máu tiêu hóa. Vì vậy, nếu bạn thấy máu trong phân – dù là vệt máu đỏ tươi hay phân đen – hãy đi khám ngay lập tức. Đây có thể là biểu hiện của loét đại tràng, bệnh Crohn hoặc ung thư đường tiêu hóa.

Tiền sử gia đình có người mắc bệnh viêm ruột, bệnh Celiac hoặc ung thư đại trực tràng: Trong những trường hợp này, nguy cơ mắc các bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng của bạn cao hơn người bình thường. Khi có dấu hiệu rối loạn tiêu hóa, bạn càng cần tầm soát sớm để có hướng xử lý kịp thời.

Nếu bạn đang quan tâm đến các giải pháp chăm sóc sức khỏe tiêu hóa, hãy tham khảo ngay website chính thức của sản phẩm Bảo Tràng Vương hoặc các bài viết bệnh học của dược sĩ tại phần Bệnh Đại Tràng để hiểu rõ hơn về sản phẩm và cách sử dụng hiệu quả nhất. Bên cạnh đó, để tìm mua các sản phẩm chính hãng và tư vấn sử dụng thuốc an toàn, bạn có thể truy cập vào Nhà thuốc Smart Pharma – hệ thống nhà thuốc trực tuyến uy tín, cam kết chất lượng, cung cấp đầy đủ các loại thuốc và thực phẩm chức năng với sự tư vấn tận tình từ các dược sĩ giàu kinh nghiệm.