Táo bón ở trẻ em là gì?

Táo bón ở trẻ em được định nghĩa là tình trạng đi đại tiện khó khăn, ít hơn 3 lần mỗi tuần, kèm theo phân khô, cứng và trẻ phải rặn mạnh khi đi vệ sinh. Táo bón có thể xảy ra cấp tính (tạm thời) hoặc kéo dài trở thành mãn tính nếu không được can thiệp kịp thời.

Độ tuổi nào trẻ dễ bị táo bón?

Táo bón có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp ở các giai đoạn sau:

• Trẻ sơ sinh khi bắt đầu ăn dặm
• Trẻ trong giai đoạn cai sữa
  Trẻ mới bắt đầu đi học, sinh hoạt thay đổi
• Trẻ ít vận động hoặc có chế độ ăn nghèo chất xơ

Nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón

Táo bón ở trẻ em thường do nhiều nguyên nhân kết hợp, bao gồm cả yếu tố ăn uống, sinh hoạt và tâm lý. Việc xác định đúng nguyên nhân không chỉ giúp điều trị hiệu quả hơn mà còn phòng ngừa tái phát trong tương lai. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến nhất:

1. Chế độ ăn thiếu chất xơ

Trẻ ăn quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, gà rán, mì gói, bánh kẹo… nhưng lại thiếu rau xanh, trái cây và nước uống sẽ dẫn đến thiếu chất xơ – yếu tố quan trọng giúp phân mềm và dễ di chuyển trong ruột. Đặc biệt, trẻ nhỏ thường ưa vị ngọt, béo, mặn và lười ăn rau, làm tăng nguy cơ táo bón kéo dài.

Ngoài ra, việc bổ sung sữa công thức không phù hợp, hoặc thay đổi loại sữa đột ngột cũng có thể gây táo bón ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ do cơ thể chưa kịp thích nghi.

2. Thói quen nhịn đi vệ sinh

Rất nhiều trẻ có thói quen nhịn đi đại tiện vì:

• Sợ đau rát hậu môn do phân cứng
• Sợ làm bẩn quần hoặc mất thời gian chơi
• Không thích nhà vệ sinh ở trường vì không sạch hoặc thiếu riêng tư

Việc nhịn đi vệ sinh làm phân tồn đọng lâu trong đại tràng, khiến ruột hấp thu nước ngược trở lại nhiều hơn, làm phân càng khô cứng, tạo thành vòng luẩn quẩn khiến trẻ ngày càng sợ và khó đi tiêu hơn.

3. Thay đổi sinh hoạt hoặc môi trường

Táo bón thường xuất hiện khi trẻ trải qua những thay đổi lớn trong cuộc sống:

• Bắt đầu đi học mẫu giáo
• Đi chơi xa, thay đổi giờ giấc sinh hoạt
• Chuyển nhà hoặc sang môi trường sống mới
• Trải qua căng thẳng, áp lực học tập hoặc mâu thuẫn gia đình

Sự thay đổi này ảnh hưởng đến đồng hồ sinh học và hệ thần kinh ruột, khiến trẻ có thể tạm thời bị rối loạn tiêu hóa, trong đó phổ biến nhất là táo bón.

4. Thiếu vận động

Trong thời đại công nghệ, nhiều trẻ dành phần lớn thời gian ngồi học, xem tivi, chơi game mà ít vận động thể chất. Việc thiếu hoạt động thể chất làm nhu động ruột hoạt động chậm lại, khiến phân di chuyển chậm và dễ bị khô cứng trong đại tràng.

Trẻ cần được vận động đều đặn mỗi ngày để hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả, phòng tránh táo bón và nhiều vấn đề sức khỏe khác.

5. Nguyên nhân bệnh lý

Mặc dù ít gặp, nhưng một số bệnh lý nền tiềm ẩn cũng có thể gây táo bón kéo dài ở trẻ, bao gồm:

• Suy giáp: Làm chậm quá trình tiêu hóa, gây táo bón mạn tính.
• Dị tật hậu môn – trực tràng: Gây khó khăn trong việc tống phân ra ngoài.
• Bệnh Hirschsprung: Một rối loạn bẩm sinh làm mất khả năng co bóp bình thường của một đoạn ruột.
• Tổn thương thần kinh tủy sống hoặc bệnh lý thần kinh: Ảnh hưởng đến điều khiển cơ hậu môn.

Trong các trường hợp nghi ngờ bệnh lý, trẻ cần được khám chuyên khoa tiêu hóa nhi và làm các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán chính xác và có hướng điều trị phù hợp.

Dấu hiệu nhận biết trẻ bị táo bón

Cha mẹ cần quan sát kỹ những biểu hiện sau ở trẻ để sớm phát hiện táo bón:

• Đi ngoài ít hơn 3 lần/tuần
• Phân cứng, to, khô hoặc có máu dính
• Trẻ phải rặn mạnh, khó chịu khi đi ngoài
• Trẻ sợ hoặc tránh nhà vệ sinh
• Bụng chướng, đầy hơi, đau bụng âm ỉ
• Quấy khóc, ăn kém, mất ngủ

Với trẻ sơ sinh, dấu hiệu có thể là: vặn mình, đỏ mặt khi rặn, phân viên tròn như phân dê.

Táo bón kéo dài ở trẻ nguy hiểm như thế nào?

Nhiều phụ huynh thường có tâm lý xem nhẹ tình trạng táo bón ở trẻ, cho rằng đây chỉ là hiện tượng rối loạn tiêu hóa nhẹ và có thể tự khỏi. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nếu không được can thiệp đúng cách, táo bón kéo dài có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của trẻ.

1. Nứt hậu môn và chảy máu

Khi phân trở nên khô, cứng và to, trẻ sẽ phải rặn mạnh để đẩy ra ngoài. Điều này làm tăng áp lực lên hậu môn, dẫn đến các vết rách nhỏ (nứt hậu môn), khiến trẻ cảm thấy đau rát, chảy máu khi đi tiêu. Cơn đau khiến trẻ sợ hãi, càng cố nhịn, và táo bón càng trở nên nghiêm trọng hơn – tạo thành vòng luẩn quẩn rất khó dứt.

2. Tích tụ phân và giãn đại tràng

Nếu phân không được đào thải ra ngoài trong thời gian dài, sẽ tích tụ và nén lại trong trực tràng, gây nên tình trạng gọi là ứ phân. Hậu quả là đại tràng bị giãn, mất trương lực, dẫn đến việc trẻ mất cảm giác buồn đi vệ sinh hoặc không kiểm soát được nhu động ruột. Tình trạng này nếu kéo dài có thể dẫn đến mãn tính, khó điều trị.

3. Rối loạn tiêu hóa mạn tính

Táo bón kéo dài ảnh hưởng trực tiếp đến toàn bộ hệ tiêu hóa, khiến trẻ thường xuyên chướng bụng, đầy hơi, ăn không ngon miệng, hấp thu kém. Nếu không được xử lý kịp thời, trẻ có thể bị suy dinh dưỡng, thiếu vi chất và chậm phát triển cả về thể chất và trí não. Hệ vi sinh đường ruột cũng bị mất cân bằng, dễ dẫn đến các bệnh lý khác như tiêu chảy kéo dài, viêm đại tràng…

4. Ảnh hưởng đến tâm lý và chất lượng sống

Nhiều trẻ bị táo bón mạn tính trở nên mất tự tin, lo âu, buồn bực, thậm chí khóc lóc, hoảng sợ mỗi khi phải đi đại tiện. Cảm giác khó chịu thường xuyên khiến trẻ dễ cáu gắt, lười ăn, học hành sa sút và mất hứng thú với các hoạt động vui chơi. Những ảnh hưởng tâm lý này nếu không được cha mẹ thấu hiểu và hỗ trợ sớm có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành.

5. Nguy cơ sa trực tràng và tiểu tiện không tự chủ

Trong các trường hợp nghiêm trọng, trẻ phải rặn nhiều và kéo dài khi đi tiêu, có thể gây sa trực tràng – một tình trạng phần niêm mạc trực tràng bị đẩy ra ngoài hậu môn. Ngoài ra, trẻ có thể bị ảnh hưởng đến cơ kiểm soát hậu môn và bàng quang, dẫn đến tiểu tiện hoặc đại tiện không tự chủ, ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý và sinh hoạt hàng ngày.

 

Vì vậy, cha mẹ không nên xem nhẹ táo bón ở trẻ, nhất là khi tình trạng này đã kéo dài trên 2 tuần hoặc tái phát nhiều lần trong tháng. Việc theo dõi kỹ thói quen ăn uống, đi vệ sinh và đưa trẻ đi khám chuyên khoa khi cần thiết là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng đáng tiếc. Càng can thiệp sớm, việc điều trị càng đơn giản, ít tốn kém và mang lại hiệu quả cao hơn.

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn nắm rõ hơn các kiến thức trong việc bảo vệ đại tràng mạnh khỏe. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc cần hỗ trợ và tư vấn thêm về BẢO TRÀNG VƯƠNG và tình trạng bệnh lý của mình vui lòng gọi ngay đến tổng đài miễn cước 1800.646.866 để được tư vấn trực tiếp từ đội ngũ chuyên gia của chúng tôi. Chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn!

Nguồn tham khảo: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/constipation-in-children/symptoms-causes/syc-20354242